23. AVGUSTA PRIJE 67 GODINA, BOŠNJACIMA ODUZETO 1,85 MILIONA DUNUMA NAJBOLJE ZEMLJE

Kada su Bošnjaci popljačkani i opustošeni: 23. avgusta 1945. godine, Privremena Narodna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije donijela je Zakon o agrarnoj reformi

Autor: AA

Objavljeno: 23. August 2012. 15:08:06

Bošnjake su pljačkali zbog vjere i nacije, i da ih istrijebe iz njihove države Bosne i Hercegovine

Seljaci Srbi postajali su vlasnici zemljišnih kompleksa koje su dotada obrađivali, smatra dr. Husnija Kamberović

Na današnji dan prije 67 godina Privremena Narodna skupština Demokratske Federativne Jugoslavije donijela je Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji kojim je oduzet "višak zemlje i poljoprivredne imovine od kulaka, crkve, manastira i nezemljoradnika"
.

Nakon agrarne reforme iz vremena Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije kada je Bošnjacima u Bosni i Hercegovini oduzeto oko 1,85 miliona dunuma najbolje zemlje, bio je to nastavak politike siromašenja i ekonomskog slabljenja bošnjačkog naroda.

S tim ocjenama danas se slažu i ugledi bosanskohercegovački historičari.

Prema ocjenama akademika Muhameda Filipovića, socijalistička Jugoslavija je Bošnjacima u BiH uzela dodatnih 600.000 dunuma zemlje. On je, također, ranije iznio podatke prema kojima su u tom periodu Bošnjacima nacionalizacijom oduzimane i kuće, radnje, tvornice... Na taj način su ostajali bez ogromnih bogatstava, što se kasnije odražavalo na njihov ukupni položaj unutar BiH.

Direktor Instituta za historiju prof. dr. Husnija Kamberović u razgovoru za agenciju Anadolija (AA) objašnjava da je, nakon što je jugoslavenska Privremena narodna skupština jednoglasno 23. augusta 1945. donijela Zakon o agrarnoj regormi i kolonizaciji, sličan Zakon 5. januara 1946. donijela i Narodna skupština Bosne i Hercegovina.

U provedbi agrarne reforme u Bosni i Hercegovini, napominje profesor Kamberović, stvoren je zemljišni fond površine 1.345.129 dunuma (134.513 ha), a od toga 1.063.769 dunuma (106.377 ha) obradivog i 281.360 dunuma (28.136 ha) šumskog zemljišta.

"Ovom reformom je dokrajčeno postojanje velikih zemljišnih posjeda. Bosanskohercegovački begovi i age, koji su, uglavnom, bili muslimani, najvećim dijelom su već osiromašeni reformama koje je provodila austrougarska uprava, a posebno nakon 1918. godine, kada su im, osim znatnog dijela begluka, oduzeta sva takozvana kmetska selišta, odnosno oni njihovi posjedi na kojima su obrađivači imali takozvano kmetsko pravo. Na taj su način poslije Prvog svjetskog rata većinom seljaci Srbi postajali vlasnici zemljišnih kompleksa koje su dotada obrađivali, iako su ti posjedi bili vlasništvo muslimanskih posjednika", kaže Kmberović za AA.

Reforma poslije 1945. godine, dodaje Kamberović, imala je negativne ekonomske posljedice jer je poljoprivrednu proizvodnju vratila gotovo na naturalnu seljačku privredu.

"Na selu je, osim toga, od januara 1949. otpočela i ubrzana kolektivizacija, čija je ideološka osnova duboko ukorijenjeno shvatanje da se nezavisnim, individualnim poljoprivrednim gazdinstvima reproducira kapitalizam na selu. Mada je ovaj strah od kapitalizacije društva koja bi dolazila sa sela bio velika zabluda, budući da je u čitavoj modernoj povijesti ekonomski i društveni razvitak uvijek potjecao iz gradova i industrije, a ne sela i poljoprivrede, on je, ipak, odredio osnovne pravce privrednog razvoja Jugoslavije, pa i BiH, čija bi se ideološka osnova mogla svesti na najjednostavniju formulu: strah od kapitalizacije društva, koja bi prodirala sa sela i nastojanje ’’socijalizacije’’ društva kroz industriju", tvrdi Kamberović.

Tako se, nastavlja on, forsirana industrijalizacija postavila naspram razvoja agrara. Uvjerenje da će razvijena industrija u kasnijoj fazi pomoći razvoj agrara nije bilo uvjerljivo za seljake. Zbog toga je dolazilo i do raznih seljačkih pobuna, pri čemu je Cazinska buna iz 1950. godine ostavila posebnoga traga.

Cazinsku bunu historičari smatraju direktnom posljedicom loše agrarne politike u socijalističkoj Jugoslaviji.

Naime, u noći između 5. i 6. maja 1950. godine, stanovnici oko 20 cazinskih i sela iz okolice Velike Kladuše i Slunja, pobunili su se protiv načina otkupa i oporezivanja poljoprivrednih proizvoda.

Približno 720 učesnika pobune smatrali su nepravednim metode koje je tadašnja vlast upražnjavala prilikom otkupa poljoprivrednih proizvoda. Sam odnos vlasti prema njima, smatrali su, bio je loš.

Cazinska buna je događaj koji je u historiji zabilježen kao jedina organizirana i u krivi ugušena pobuna protiv vlasti bivše Jugoslavije. U prvom valu gušenja pobune vlasti su ubile 14 seljaka, a 15 njih je kasnije osuđeno na smrt i strijeljano. No, i kasnije posljedice po lokalno, uglavnom bošnjačko stanovništvo, bile su užasne.

Jedan od rezultata gušenja Cazinske bune bilo je i kolektivno iseljavanje lokalnog stanovništva cazinske i velikokladuške općine u Srbac. Tako je iseljeno 114 porodica s oko 700 članova.

Zakon o agrarnoj reformi i kolonizaciji od 23. avgusta 1945. godine propisan je agrarni maksimum od 35 hektara obradive zemlje po jednom zemljoradniku. Na osnovu tog Zakona dobiven je zemljišni fond od oko 1.600.000 hektara koji je podijeljen na oko 180.000 mjesnih interesenata, 70.000 bezemljaša i oko 66.000 kolonista. Jedan dio zemlje predan je poljoprivrednim dobrima i različitim ustanovama.

Sljedeći korak agrarne reforme predstavljao je Zakon o poljoprivrednom fondu opštenarodne imovine iz maja 1953. godine, koji je snizio agrarni maksimum na samo 10 hektara, a dobivenu zemlju dodijelio poljoprivrednim organizacijama, to jeste zadrugama i državnim dobrima, što je izazvalo dodatne posljedice po seljake u Jugoslaviji.